جرقه‌های بهار عربی دوم در سه کشور عربی؟

بر اساس مدل‌سازی ریسک واحد اطلاعات اکونومیست، اکنون سه کشور در برابر بی‌ثباتی آسیب‌پذیرتر هستند.

بر اساس مدل‌سازی ریسک واحد اطلاعات اکونومیست، اکنون سه کشور در برابر بی‌ثباتی آسیب‌پذیرتر هستند.

یک جنگ مرگبار دیگر در گرفته است. بحران‌های دیگری هم منطقه را به خطر می‌اندازد. تاکنون جنگ عمدتاً محدود به مرزهای غزه است (اگرچه خطرات گشودن جبهه دوم با لبنان وجود دارد). اما اثرات ثانویه، در قالب اعتراضات گسترده، نگرانی فزاینده‌ای برای «جهان عرب» ایجاد کرده است، مجموعه ای متشکل از 450 میلیون نفر که در نزدیک به 22 کشور پراکنده شده‌اند. منطقه با فلسطینی‌ها همدردی می‌کند: سلب مالکیت آنها ممکن است خشم و اعتراض را برانگیزد (و باعث ناآرامی در این کشورها شود). مدل‌سازی ریسک توسط واحد اطلاعات اکونومیست نشان می‌دهد که کدام کشورها در برابر ناآرامی‌های اجتماعی در منطقه آسیب‌پذیر هستند.

در این گزارش کشورها در مقیاسی از صفر (کمترین خطر ناآرامی) تا چهار (بالاترین) درجه‌بندی شده‌اند. سه کشور از زمان آغاز جنگ در غزه، امتیازاتشان بالاتر رفته است: مصر، اردن و یمن اکنون با توجه به نزدیکی سیاسی یا جغرافیایی آنها به درگیری که می‌تواند به تنش‌های از پیش موجود دامن بزند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

در یمن عوامل خطر موجود (از جمله اقتصاد از بین رفته و استانداردهای وخیم زندگی) با توجه به احساسات شدید ضد اسرائیلی در این کشور و خطر تشدید تنش توسط حوثی‌ها که در حال نبرد با نیروهای دولتی در یمن هستند، می‌تواند تشدید شود. این کشور اکنون در سطح چهار در مقیاس واحد اطلاعات اکونومیست قرار دارد.

مصر و اردن که با سرزمین‌های فلسطینی همسایه هستند، به ترتیب درجه‎های 3 و 4 را دارند (که از سپتامبر که 2 و 3 بودند، سطح ریسکشان بالاتر رفته است). هر دو در تنگنای اقتصادی وخیم هستند، به طوری که میانگین تورم مصر برای سال 2023 به 37 درصد و نرخ بیکاری اردن به بالای 20 درصد رسیده است (نمودار را ببینید). این عوامل اکنون می‌توانند به شدت با جمعیت‌هایی که به طور فزاینده‌ای مخالف نحوه مدیریت جنگ توسط دولت‌هایشان هستند، ترکیب شوند. هم مصر و هم اردن روابط دیپلماتیک با اسرائیل دارند که در آخرین دور از درگیری‌ها باعث خشم مصری‌ها و اردنی‌ها شده است. در مصر، تظاهرات اخیر در حمایت از فلسطینیان، با سردادن شعارهایی که در جریان بهار عربی در سال 2011 رایج شد، به سرعت به یک اعتراض ضد دولتی تبدیل شد. در اردن، جایی که تقریبا نیمی از جمعیت فلسطینی الاصل هستند، خشم فزاینده باعث شد دولت سفیر خود از اسرائیل را در تاریخ 1 نوامبر فرابخواند.

حتی قبل از شروع جنگ، برخی از کشورها در وضعیت بحرانی قرار داشتند، بنابراین جنگ فعلی بر امتیازات واحد اطلاعات اکونومیست به آنها تأثیری نداشته است. به عنوان مثال، در سودان، جنگ داخلی بین شورشیان شبه نظامی و نیروهای دولتی از ماه آوریل آغاز شده است. لبنان هم – که چهار سال اخیر در یکی از بدترین بحران‌های اقتصادی در تاریخ مدرن قرار دارد – به شدت در برابر ناآرامی‌ها آسیب‌پذیر است.

در حال حاضر، تظاهرات در سراسر جهان عرب در حمایت از فلسطینی ها عمدتا مسالمت آمیز باقی مانده است. اما دولت ها در حالت آماده‌باش هستند. با تشدید جنگ، اعتماد سرمایه گذاران ممکن است شروع به از بین رفتن کند و کشورهایی که به گردشگری متکی هستند (مانند مصر و تونس) ممکن است شاهد کاهش تعداد ورودی‌ها باشند. این امر به ویژه برای کشورهایی که اقتصاد آنها در حال حاضر با مشکل روبرو هستند، مشکل‌ساز شود. وخامت استانداردهای زندگی در ترکیب با احساسات ضد دولتی موجود، ممکن است منجر به ناآرامی‌های بیشتر در منطقه ای شود که با چنین موضوعی بیگانه نیست.

//