اظهارات اخیر یکی از تولیدکنندگان بنزین در کشور که بر روی آنتن زنده صدا و سیما مدعی شد تولید هر لیتر بنزین ۳۰ هزار تومان هزینه در بردارد، بحثهای بیشتری در خصوص بنزین را رقم زد. در حالی که پیش از این ادعا می‌شد سالانه چند میلیارد دلار صرف واردات بنزین می‌شود که بعدا معلوم شد درست نیست، اکنون مدافعان گران‌سازی حامل‌های انرژی ارقام مختلفی در مورد هزینه‌های تولید بنزین در کشور را مطرح می‌کنند.
بررسی هزینه‌های تولید بنزین در کشور نشان می‌دهد که ۸۵ درصد از کل هزینه بنزین به هزینه نفت خام آن مربوط است. از سال ۸۶ و در پی اجرای سیاستهای تعدیل ساختاری در دولت احمدی‌نژاد قیمت نفت خام برای فراورده‌های مورد نیاز داخل معادل نرخ جهانی حساب شد و هم اکنون با اینکه به دلیل تحریم نفت خام ایران مشتری چندانی ندارد، رابطه مالی ایجاد شده که گاه «معادله احمدی‌نژاد» هم نامیده می‌شود، فشار را بر اقتصاد کشور خسارت بارتر کرده است.
همت قلی‌زاده، کارشناس اقتصاد انرژی در رابطه با اظهارات ناصر عاشوری، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پالایش نفت در خصوص برآورد سی هزار تومانی هزینه تولید یک لیتر بنزین گفت:«این صحبتها از نظر من جدی نیست و همان طور که گفتم رابطه مالی نفت در ایران دگرگون است و نمی‌شود چنین ارقامی را اعلام کرد.»
او با اشاره به معضلات اقتصاد ایران تاکید کرد:«این چالش‌ها خود ناشی از یک نظام اقتصادی است که بخش بزرگی از جامعه را به حاشیه رانده است. در سال ۸۶ و همزمان با شعار «پول نفت، پول امام زمان است»، جهانی سازی قیمت نفت خام در داخل را شروع کرد. پیش از جهانی‌سازی قیمت انرژی در ایران، مردم در حالی چنین تورم‌هایی نمی‌دیدند که شرکت ملی نفت خام از صادرات نفت به خارج سهم ۱۴.۵ درصدی خود را بر می‌داشت و نفت مصرفی در پالایشگاهها هم به رایگان در اختیارشان قرار می‌گرفت. از آن زمان و با اقدام احمدی‌نژاد مناسبات فعلی در بخش انرژی حاکم شد.»
او افزود:« احمدی‌نژاد با ادعای گسترش عدالت از ۸۶ سراغ جهانی کردن نرخ‌ها رفت و نهایتا پس از ۱۶ سال کار به امروز رسیده است. پس از اقدامات دولت نهم، شرکت ملی نفت، نفت استخراج شده را بر مبنای نرخ جهانی در اختیار بنگاه‌ها قرار داد. در اینجا به شکل غیرمستقیم ۱۴.۵ درصد را از فروش داخلی هم به شرکت ملی نفت پرداخت می‌کردند. همین یک اقدام موجب شد که نفت تبدیل به آتشفشان تورمی در ایران شود.»
قلی‌زاده گفت:«اهمیت قیمت نفت در تولید بنزین، به دلیل نقش پررنگ آن در هزینه تمام شده است. هم اکنون بیش از ۸۰ درصد هزینه تولید بنزین مربوط به قیمت جهانی نفت خام است. این میان مردم در معادله‌ای که می‌توان آن را «معادله احمدی‌نژاد» نامید باید دو بار پول نفت بدهند یکی در همان گام نخست که سهم شرکت ملی نفت است و دیگری هم در آخر کار است. به این ترتیب بازنده اصلی این تغییر مبادله ۸۵ میلیون ایرانی شدند.»
این کارشناس انرژی در رابطه با هزینه تمام شده تولید بنزین در کشور گفت:« بر مبنای گزارشات رسمی سال ۱۴۰۲، هزینه هر لیتر تولید بنزین در پالایشگاه اصفهان ۱۸ هزار تومان و در پالایشگاه تهران ۱۶ هزار و ۵۰۰ تومان بوده است. به این ترتیب و براساس گزارشهای رسمی همین تولیدکنندگان بنزین، رقم ۳۰ هزار تومانی هیچ مبنای واقعی تاکنون نداشته است.»
او با اشاره به هزینه تمام شده تولید بنزین بدون احتساب هزینه نفت گفت:«بدون احتساب نفت هر لیتر بنزین در پالایشگاه اصفهان ۲۳۰۰ تومان و در پالایشگاه تهران ۱۲۰۰ تومان در سال ۱۴۰۲ بوده است. همچنین میانگین هزینه تولید هر لیتر بنزین در سال گذشته ۲۵۰۰ تومان بوده است. نکته دیگری این است که هزینه نفت خام تنها هزینه نفت خام نیست و در کنار آن کارمزد جایگاه دار و حتی تانکر توزیع سوخت هم هزینه‌شان روی پول نفت خام محاسبه شده است اما در محاسبات جزو هزینه نفت خام محسوب می‌شود که البته منابع آن به شرکت پالایش و پخش می‌رسد.»
او ادامه داد:« برای فهم بهتر این مساله باید رابطه مالی نفت و حامل‌های انرژی را در بستر اقتصاد سیاسی حاکم بر کشورمان درک کنیم. به طور مثال در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ هزینه تولید بنزین کاهش یافت چرا که قیمت جهانی نفت تغییر کرده بود. به این ترتیب در حالی که قیمت جهانی نفت با مردم حساب می‌شود در شرایطی که هزینه کاهنده می‌شود تغییری هم در قیمت فروش عمومی اعمال نمی‌شود.»
وی درباره مقایسه قیمت بنزین در ایران و منطقه گفت:« این هم از آن حرفها است که در کشور ما باب شده است. اولا در همان سال گذشته هزینه تولید بنزین در پالایشگاه تهران همانطوری که گفتم ۱۶ هزار تومان، معادل ۰.۴۳ سنت بوده است. در سال کرونا به دلیل تعطیلی‌های گسترده کشور دچار کاهش مصرف شد و همین موضوع زمینه صادرات بنزین تولید داخل را فراهم آورد. جالب اینجاست که بنزین ایران در حالی که قیمت فوب خلیج فارس لیتری ۶۵ سنت بود، تنها ۲۷ سنت فروش می‌رفت و طالبان هم چند باری به دلیل کیفیت پایین و آلاینده بودن بنزین تولید وطنی آنها را پس فرستاد. اینجا باید به کسانی که «یارانه پنهان» را علم کردند گفت اگر به مردم ایران یارانه دادید، به مردم کشورهای دیگر چه چیزی پرداختید؟»
قلی‌زاده در مورد نحوه واردات بنزین هم گفت:«در شرایطی که تولید بنزین نرخی ثابت دارد تقاضا به دلیل رشد تولید خودرو، رشد جمعیت و … افزایش می‌یابد، بدیهی است در این فضا واردات بنزین باید اتفاق بیفتد و واردات ناشی از اسراف یا مصرف بیش از حد توسط مردم نیست بلکه عواملی که اعلام کردم عامل رشد مصرف هستند.»
وی افزود:«برای واردات تهاتر می‌شود. همانطوری که در مصاحبه پیشین خود با خبرآنلاین توضیح دادم، به این شکل است که معادل حق العمل آنها، به آنها نفت خام داده می‌شود. به همین جهت بنزین وارداتی کشورمان هزینه نقدی بر دوش کشور نمی‌گذارد و به اصطلاح برای واردات بنزین به کشور دلار و هیچ پول دیگری صرف نمی‌شود. ضمن اینکه در زمان واردات البته دیگر تخفیف ۵ درصدی روی قیمت نفت خام به پالایشگاههای خارجی داده نمی‌شود حال آنکه طرف ایرانی از این دست امتیازات هم برخوردار است.»
قلی‌زاده گفت:«در شرایطی که یک سوم مردم کشورمان زیر خط فقر قرار دارند، حرف زدن از بنزین ۱۰ هزار تومانی بازی خطرناکی است چرا که به معنای تورمی دامنه‌دار و فزاینده خواهد بود.»