متقاضی تسهیلات کمک ودیعه مسکن در اولین گام برای درخواست این وام باید در سامانه ثمن وزارت راه و شهرسازی، «دستورالعمل اجرایی تسهیلات کمک ودیعه مسکن در سال ۱۴۰۱» را بخواند و بپذیرد؛ در این دستورالعمل که عنوان آن دو سال بدون تغییر مانده، تا چند وقت پیش رقم مصوب وام ودیعه هم به‌روزرسانی نشده بود و مثلاً متقاضی تهرانی برای دریافت وام ۲۰۰ میلیون تومانی باید با دستورالعملی موافقت می‌کرد که در آن رقم وام را ۱۰۰ میلیون تومان ثبت کرده بودند. مستأجران می‌گویند دستشان به وام کمکی دولت نمی‌رسد و فرایند ثبت‌نام از متقاضیان گویی فقط برای امیدوار کردن مستأجران در حال انجام است.
صف طولانی از ثمن تا بانک
قاعده درخواست وام کمک ودیعه مسکن به این صورت است که فرد به سامانه ثمن وزارت راه و شهرسازی بله نشانی https://saman.mrud.ir مراجعه می‌کند و اگر واجد شرایط باشد بلافاصله نام او به بانک ارسال خواهد شد؛ یعنی به‌محض ثبت درخواست واحد شرایط در سامانه و انتخاب بانک، عملاً متقاضی در صف بانک قرار دارد پیگیری‌های همشهری از وزارت راه و شهرسازی نشان می‌دهد همچنان فرایند ثبت‌نام از متقاضیان وام ودیعه و معرفی آنها به بانک طبق روال سابق انجام می‌شود. با این حساب در روی کاغذ، این بانک‌ها هستند که باید ادامه کار را انجام دهند و مسئولیت پرداخت نشدن وام بر عهده آنهاست.طبق قانون مستأجر واجد شرایط وام ودیعه کسی است که هیچ ملکی به نام خود و خانواده‌اش ثبت نشده و قبلاً وام ودیعه نگرفته باشد. همچنین اگر متقاضی مجرد است حداقل سن برای زنان بالای ۳۵ سال و برای مردان ۴۵ سال سن داشته باشد و ازنظر اعتبارسنجی بانکی نیز دارای شرایط دریافت وام تشخیص داده شود
فارغ از نقدهایی که می‌تواند به همین شرایط وارد شود، قاعدتاً احراز این شرایط باید برای بانک فصل الخطاب باشد؛ اما در عمل، آن‌گونه که متقاضیان سرخورده وام ودیعه می‌گویند بانک‌ها حتی در پرداخت وام ودیعه به مجردان واجد شرایط صاحب‌رأی شده‌اند و می‌گویند وقتی خانوارهای متأهل در صف هستند، سزاوار نیست به اجاره خانه مجری وام داده شود!
این در حالی است که بسیاری از مجردان متقاضی وام ودیعه، افرادی هستند که به دلیل طلاق یا فوت همسر ناگزیر به تجرد هستند و حتی گاهی سرپرستی فرزند یا فرزندان خود را نیز بر عهده دارند. ایراد دیگری که به‌وفور سد راه متقاضیان وام ودیعه می‌شود، نتایج اعتبارسنجی است که کوچک‌ترین سوءسابقه مالی در آنها بهترین بهانه برای ندادن وام است.
وامی برای ندادن
یکی از مستأجران متقاضی وام ودیعه در تماس با همشهری می‌گوید: درخواست وام ودیعه بسیار آسان است؛ اما آن‌قدر فرایند ارجاع به بانک طولانی است که مستأجر مجبور است نیاز مالی خود برای تمدید قرارداد اجاره را از زیر سنگ جور کند. او طولانی شدن فرایند تشکیل پرونده را یکی از عوامل مخرب وام ودیعه می‌داند که عملاً کمکی بودن این وام را از بین می‌برد.
مخاطب دیگری که یک سال در صف تشکیل پرونده بانکی مانده است، می‌گوید: پس از مراجعه به بانک، مجرد بودن او را برای نپرداختن وام بهانه کرده‌اند درحالی‌که او بعد از طلاق، سرپرستی کودک را نیز بر عهده داشته است. یک مخاطب دیگر سختگیری در ضامن به دلیل رتبه اعتباری پایین را عامل ناکامی در دریافت وام ودیعه عنوان می‌کند و معتقد است این وام بااین‌همه سختی و سختگیری، تسهیلاتی نیست که برای کمک به مستأجران تصویب شده است.
قحطی وام در بانک‌ها
«سهمیه تمام شده است. فعلاً اعتبار نداریم.» شاید این دو جمله، پرتکرارترین عباراتی باشد که متقاضیان تسهیلات از باجه بانک‌ها می‌شنوند. معاون یکی از شعب بزرگ‌ترین بانک دولتی در پاسخ به خبرنگار همشهری، همین عبارات را تکرار می‌کند. او می‌گوید فعلاً به متقاضیان وام ودیعه که شعبه ما را انتخاب کرده‌اند زنگ نمی‌زنیم چون اعتباری برای پرداخت وام نداریم. اگر سهمیه بدهند مثل بقیه وام‌ها، وام ودیعه هم می‌دهیم.
بزرگ‌ترین بانک بورسی هم وضعیت مشابهی دارد. آنها هم از مسدود شدن پرداخت وام می‌گویند و اینکه پولی برای پرداخت وام ودیعه ندارند. مسئول تسهیلات این بانک خصولتی در پاسخ به اینکه اعتبار مصوب بانک مرکزی برای وام ودیعه هنوز تمام نشده است، می‌گوید: بانک مرکزی پولی نداده، بلکه بانک‌ها را مکلف کرده از منابع خودشان اعتبار وام ودیعه را جور کنند و وقتی بانک منابع ندارد، دیگر فرقی نمی‌کند محل مصرف این منابع باید کجا باشد.
دستورالعمل اجرایی تسهیلات کمک ودیعه مسکن
به استناد ماده (۴) قانون جهش تولید مسکن مصوب ۱۴۰۰/۰۶/۳۰ مجلس شورای اسلامی و مصوبات مورخ ۱۴۰۱/۰۳/۰۳ و ۱۴۰۱/۰۳/۳۱ شورای پول و اعتبار و در راستای حمایت از مستأجران کم‌درآمد، دستورالعمل اجرایی تسهیلات کمک ودیعه مسکن به این شرح است:
ماده ۱ – متقاضیان مشمول این دستورالعمل از سوی وزارت راه و شهرسازی و بر اساس ضوابط موضوعه، در چارچوب سهمیه‌های تعیین شده از طریق سامانه طرح‌های حمایتی مسکن به آدرس https://saman.mrud.ir به بانک‌های عامل معرفی می‌شوند.
ماده ۲ – سقف تسهیلات اعطایی مشمولان موضوع این دستورالعمل، حسب درخواست متقاضی و ضوابط اعطای تسهیلات بانکی در مناطق شهری کشور، به این شرح است: شهر تهران ۲۰۰ میلیون تومان، مراکز استان‌ها ۱۵۰ میلیون تومان، سایر شهرها ۱۰۰ میلیون تومان و مناطق روستایی ۴۰ میلیون تومان.
تبصره: مبالغ در نظر گرفته شده برای تسهیلات موضوع این ماده، پس از اخذ مدارک و مستندات موردنیاز و استعلامات صورت گرفته از سوی بانک/موسسه اعتباری غیر بانکی و بر اساس توافق متقاضی و بانک/موسسه اعتباری غیر بانکی می‌تواند به مبالغ کمتر از سقف‌های تعیین شده تقلیل یابد. در این صورت متقاضی موظف است نسبت به اصلاح سقف تسهیلات درخواستی در سامانه اقدام کند.
ماده ۳ – بانک/موسسه اعتباری غیر بانکی موظف است قبل از پرداخت تسهیلات نسبت به اخذ استعلام از سامانه سمات بانک مرکزی بابت عدم دارا بودن تسهیلات جاری در بخش مسکن شامل تسهیلات ساخت، خرید، جعاله و ودیعه مسکن برای متقاضی و همسر ایشان اقدام و در صورت مثبت بودن این استعلام نسبت به رد درخواست متقاضی در سامانه با ذکر دلیل اقدام کند.
ماده ۴ – تسهیلات موضوع این دستورالعمل در قالب عقد مرابحه خرید کالا و خدمات توسط بانک/موسسه اعتباری غیر بانکی به مستأجر پرداخت می‌شود.
ماده ۵ – تسهیلات مزبور با نرخ سود مصوب شورای پول و اعتبار و بازپرداخت حداکثر ۵ سال قابل‌اعطا می‌باشد.
ماده ۶ – وثایق مربوط به تسهیلات موضوع این دستورالعمل مطابق با دستورالعمل اجرایی اعطای تسهیلات خرد ابلاغی طی بخشنامه شماره ۰۱/۲۴۷۹۲ مورخ ۱۴۰۱/۰۲/۰۴ مدیریت کل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پول‌شویی بانک مرکزی می‌باشد.
ماده ۷ – شرایط متقاضیان دریافت تسهیلات موضوع این دستورالعمل به این شرح است:
– متقاضیان باید دارای اجاره‌نامه رسمی یا اجاره‌نامه ثبت شده در سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات و دارای کد رهگیری، از تاریخ ۱۴۰۱/۰۱/۰۱ به بعد باشند. متقاضی موظف است اطلاعات سکونت و مالکیت خود را در سامانه املاک و اسکان ثبت کند.
تبصره: بانک/موسسه اعتباری غیر بانکی مکلف است نسبت به مطابقت کد رهگیری و شهر مندرج در سامانه با اجاره‌نامه دریافتی اقدام کند.
-کلیه متقاضیان و همسر ایشان متعهد هستند که در زمان ثبت‌نام، فاقد مسکن و یا زمین مسکونی ملکی باشند. چنانچه در هر زمان سابقه مالکیت ایشان محرز شود، از فرآیند پرداخت تسهیلات حذف شده و در صورت اخذ آن تسهیلات، متعهد به استرداد کلیه تسهیلات دریافتی و جبران خسارات و جرائم مربوطه خواهند بود.
-متقاضی باید متأهل باشد، چنانچه متقاضی مجرد باشد در خصوص زنان بایستی بالای ۳۵ سال سن و در خصوص مردان بالای ۴۵ سال سن داشته باشند.
-متقاضیانی که در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ از تسهیلات کمک ودیعه مسکن موضوع مصوبات ستاد ملی کرونا استفاده نموده‌اند در سال ۱۴۰۱ امکان استفاده از این تسهیلات را ندارند.
ماده ۸ – چنانچه متقاضی تا حداکثر ۱۵ روز کاری از تاریخ معرفی به شعب، نسبت به تکمیل مدارک خود و ضامنین اقدام نکند، بانک/موسسه اعتباری غیر بانکی مکلف است نسبت به رد درخواست متقاضی در سامانه اقدام کند.
ماده ۹ – چنانچه بانک/موسسه اعتباری غیر بانکی نسبت به اعطای تسهیلات موضوع این دستورالعمل به متقاضیان بدون داشتن توجیه بانکی در سقف سهمیه ابلاغی اقدام نکند، مشمول جریمه مالیاتی مندرج در تبصره (۵) ذیل ماده (۴) قانون جهش تولید مسکن می‌شود.
تبصره: بانک‌های عامل موظف‌اند تا زمان تکمیل سهمیه ابلاغی از سوی بانک مرکزی در سال ۱۴۰۱ فرآیند پرداخت تسهیلات به متقاضیان را ادامه دهند.