ترووست : محمود خاقانی ، مدیرکل پیشین امور خزر و آسیای میانه وزارت نفت گفت: روسیه با کارت ایران بازی می کند؛ منافعش این است که گاز ایران وارد بازارهای جهانی نشود و در ایران سرمایه گذاری نخواهد کرد. آنها و چین، مردم ایران را فقیر و حکومتش را ضعیف می خواهند!
وقتی قدرت گازی در جهان هستیم، چرا باید از روسیه گاز بخریم؟!
پس از اظهارات پوتین، فارغ از انتقادهایی که معطوف به ضعف ایران در برداشت مناسب از میدان مشترک گازی با قطر و بوجود آمدن وضعیت فعلی شده ؛ گمانه زنی های متعددی نیز درباره اینکه در صورت اجرایی شدن این توافق، این گاز در ایران، در کدام مسیر استفاده می شود، هم مطرح شد. برخی آن را برای پاسخگویی به نیاز داخلی عنوان کردند و عده ای دیگر، با اشاره به اظهارات وزیر نفت، این اقدام را تلاشی هماهنگ از سوی تهران و مسکو برای تبدیل شدن ایران به هاب گازی دانستند.
در همین رابطه، محمود خاقانی – مدیرکل پیشین امور خزر و آسیای میانه وزارت نفت که سابقه 20 ساله در مذاکرات رسمی با روسها و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز را دارد، در گفت و گو با جماران، ضمن یادآوری چالش هایی که روسیه در مسیر تفاهمات منطقه ای برای استخراج و صادرات گاز ایران ایجاد کرده است، اظهار کرد: با کنار رفتن یلتسین و روی کار آمدن پوتین، استراتژی روسیه در ارتباط با ایران مشخص بود؛ دیگر روسیه با ایران مرز مشترک نداشت و دریای کاسپین تنها مرز مشترک دو کشور شد. به خاطر دارم برای مذاکرات راجع به رژیم حقوقی این دریا مشکلات عدیده ای بود و هست. در آن دوره، پوتین به فوریت، برای توسعه میدان نفتی و گازی شمال دریای خزر در قزاقستان، مرز دریایی خود با آذربایجان و قزاقستان را مشخص کرد، اما در جنوب دریای خزر که ترکمنستان، جمهوری آذربایجان و ایران حضوردارند، همچنان مشکلاتی وجود دارد که هنوز مانعی برای توسعه منافع نفتی و گازی ایران در این دریا است.
رسیدن به هاب صادرات گاز آسیای مرکزی به اروپا، استراتژی ایران بود
مدیرکل پیشین امور خزر و آسیای میانه وزارت نفت، گفت: در مقطعی شرکت های اروپایی به ایران آمده بودند و طرح هایی برای تبدیل گاز طبیعی به گاز طبیعی مایع (LNG) داشتند. پروژه ها تعریف و قراردادها هم تقریبا منعقد شده بودند. اما استراتژی دوم پوتین این بود که گاز ایران به اروپا نرود. در زمان مرحوم هاشمی‌رفسنجانی و بعد در دولت های هفتم و هشتم، استراتژی ایران این بود که کشورمان هاب صادرات گاز آسیای مرکزی و قفقاز به اروپا شود. اما پوتین ترجیح داد ترکیه در این راستا فعال شود و خطوط لوله ای که برای صادرات گاز به اروپا طراحی کرده بود، به مسیر ترکیه رفت. صادرات گاز تولیدی دریای خزر هم از مسیر گرجستان به سمت ترکیه و از آنجا به سمت اروپا رفت.
وی خاطرنشان کرد: بعد از آن، ایران ابتکار دیگری برای مقابله با این طرح انجام داد. مطالعات کارشناسی آن در دولت هفتم و هشتم انجام شد و برنامه ریزی‌هایی صورت گرفت که براساس آن، ما به ارمنستان گاز بدهیم و به ازای آن برق بگیریم. به جمهوری خودمختار نخجوان هم گاز بفرستیم. به این شکل که خط لوله قدیمی‌که قبل از انقلاب از منطقه آستارا کشیده شده بود و گاز ایران را به شوروی صادر می‌کرد، را برعکس کنیم که از جمهوری آذربایجان گاز بگیریم و به ازای آن گازی به جمهوری خودمختار نخجوان بدهیم.
تلاش پوتین برای تغییر راهبردهای انرژیِ ایران!
این کارشناس حوزه نفت و انرژی، ادامه داد: پوتین از مسیرهایی وارد شد و عنوان کرد ایران گاز خود را به پاکستان و هندوستان صادر کند. روابط خوبی هم با هندوستان داشت. مدت ها این مساله مطرح بود و در دولت های نهم و دهم هم طرف ایرانی چندمیلیارد دلار در این راستا هزینه کرد. خط لوله کشیده شد، اما طرف پاکستانی در خاک خود اقدامی برای احداث این خط لوله انجام نداد.
خاقانی با بیان اینکه پیش از دولت نهم و دهم، تاکید کرده بودیم که فعلا گازی برای صادرات به آن مسیر نداریم و انتخاب این مسیر را متناسب با واقعیت های اقتصادی و منطقه ای نمی‌دانستیم، به جماران توضیح داد: در آن مقطع توضیح دادیم که پاکستان پولی ندارد که در ازای این گاز پرداخت کند و با توجه به تنشهای جدی که میان دهلی و اسلام آباد وجود دارد، این گاز به هندوستان هم نخواهد رسید. بنابراین پیشنهاد دادیم این گاز را تبدیل به برق شود و برق تولید شده را صادر کنیم.
وی با تاکید بر اینکه این اقدام برای ایران مقرون به صرفه تر بود و در کنار آن هم دستیابی به انرژی های تجدیدپذیر توسعه می‌یابند، اظهار داشت: این برنامه ریزی در دولت های هفتم و هشتم انجام شد، اما در دولت های نهم و دهم، از آنجا که درآمدهای نفتی بسیار بالا بود و به حدود 800 میلیارد دلار رسید، بلای هلندی خود را نشان داد. افزایش درآمدهای نفتی موجب شد دولت برای اینکه خود را میان مردم عزیز کند ریخت و پاش های زیادی کرد و بسیاری از برنامه ها، درباره پروژه های زیرساختی و تصمیمات اساسی برای صادرات و تولید گاز، به حاشیه رفت.
۳۵ میلیارد دلار در دولت احمدی نژاد را چگونه هزینه کردند که فازهای پارس جنوبی به تولید نرسیدند؟!
مدیرکل پیشین امور خزر و آسیای میانه وزارت نفت، اضافه کرد: در دولت نهم و دهم، حتی برای بهره برداری از فازهای پارس جنوبی، به پیمانکاری که دولت علاقه مند به کار با آن بود، 35میلیارد دلار پرداخت شد تا این فازها در طول 35 ماه به تولید برسند. در نهایت روشن نشد این 35 میلیارد دلار چگونه هزینه شد و این فازها هم به تولید نرسیدند! وقتی دولت یازدهم روی کار آمد، با این مصیبت مواجه شد که برخی از فازهای پارس جنوبی، مانند فاز یازدهم، دچار افت فشار شدند و تولید گاز در آنها در حال متوقف شدن بود. بنابراین دولت یازدهم با تعریف برنامه قراردادهای جدید نفتی، ابتکاری به خرج داد و برای فاز یازده با توتال قرارداد بست و به دنبال تدوین و اجرای برجام رفت.
خاقانی با بیان این انتقاد که آنها که اکنون روی کار هستند، آن زمان با ابراز مخالفت، این طرح ها را در مجلس با بن بست مواجه کردند، به جماران گفت: یازدهم آذر سال 99، مجلس یازدهم، قانونی وضع کرد که ایران باید از ان.پی.تی خارج شود و اگر دولتمردان به آن عمل نکنند به عنوان مجرم بازداشت خواهند شد، اما از ابتدای دولت رئیسی هیچ توجهی به این قانون نکرد و هنوز هم به آن توجهی ندارد.
روسیه هنوز تکنولوژی بسیاری از زمینه هایی که با ایران توافق کرده را ندارد!
این کارشناس مسائل نفت و انرژی، به مذاکرات سخت و چالش های میان چین و روسیه برای سرمایه گذاری بر سر احداث خط لوله انتقال گاز از روسیه به چین اشاره کرد و یادآورشد: نباید با ساده انگاری، معادلات پیچیده ای که درخصوص این خطوط انرژی وجود دارد را نادیده گرفت، ضمن اینکه هیچ یک از ده‌ها تفاهم‌نامه و قرارداد امضا شده بین ایران و شرکت‌های نفتی روسی طی یک دهه گذشته اجرایی نشده است و جالب است بدانید روسیه خودش هنوز تکنولوژی کار در بسیاری از زمینه هایی که درباره آنها با ایران توافق امضا کرده را به دست نیاورده!
ایران از لیست صادرکنندگان نفتیِ مدت دار و سرمایه گذاریِ نفت خارج شد
خاقانی ضمن تشریح نقش انرژی در معادلات سیاسی و امنیتی منطقه و جهان، به اظهارات جواد اوجی – وزیر نفت مبنی بر اینکه بررسی‌های این وزارت‌خانه نشان می‌دهد صنعت نفت ایران به ۱۶۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری طی هشت سال نیاز دارد، توضیح داد: در شرایط فعلی، ایران از لیست صادرکنندگان نفت مدت دار، برای مصرف کنندگان خارج شده و حتی از لیست سرمایه گذاری برای صنعت نفت نیز خارج شده است. امیدی به صنعت گاز ایران می‌رفت، اما متاسفانه در شرایط فعلی، این امید هم کم رنگ شده است.
گازپروم که باید ۴۰ میلیارد دلار در ایران سرمایه گذاری کند، خودش کسری بودجه و بدهی بالایی دارد!
وی با بیان اینکه در شرایطی که ما یک قدرت گازی هستیم، روسیه می‌گوید می‌خواهد به ما گاز بدهد، با طرح این پرسش که سرمایه گذاری بر سر احداث این خطوط لوله را چه کسی پرداخت خواهد کرد، افزود: گفته شده “گازپروم” باید ۴۰ میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری کند، در حالی که به دلیل مسائل پیش آمده بعد از جنگ اوکراین، این شرکت با کسری درآمد و بدهی‌های بالا مواجه است. اما در ایران، عده ای به خاطر مسائل داخلی شعارهایی مطرح می کنند که باید گفت این شعارها از نظر اقتصاد انرژی پاسخگو نیست.
صرف نظر از میلیاردها دلار سرمایه برای احداث تاسیسات تحویل گاز؛ می خواهید گاز خریداری شده از روسیه را چند به مردم بفروشید؟!
مدیرکل پیشین امور خزر و آسیای میانه وزارت نفت، ادامه داد: تصور کنیم روسیه خط لوله ای به ایران کشید و یا اصلا گاز را به صورت سی.ان.جی (گاز فشرده) با کشتی هایی از طریق خزر، به ما فروخت. صرف نظر از میلیاردها دلار سرمایه گذاری که برای احداث تاسیسات تحویل گرفتن این گاز، لازم است، قرار است پول این گاز چگونه به روسیه داده شود؟! ما که با کسری بودجه مواجه هستیم. از طرف دیگر، می‌خواهیم گاز را مترمکعبی چند به مردم بفروشیم!
روسها ما را فریب می دهند!
خاقانی ضمن تاکید بر ضرورت انجام بررسی های کارشناسی در این خصوص و ارزیابی هزینه ها و منافع این اقدام، به خبرنگار گفت: به عنوان کارشناس اقتصاد انرژی که بیش از بیست سال تجربه مذاکره با روس ها و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز را دارم، می‌گویم آنها ما را فریب می دهد، «سر ما را شیره می‌مالند» و در راستای منافع ایران گامی برنمی دارند.
به ادعای این کارشناس نفت و انرژی؛ عده ای از سیاستمداران و جریان ها در بخش های امنیتی و نظامی، طرفدار روسیه و برخی دیگر طرفدار چین هستند. بعضی معتقدند افرادی که لب به انتقاد از این دوطرف کنند، آمریکایی هستند. در حالی که اگر کسی به منافع ملی کشور فکر کند، خواهد دید راهبرد روسیه در قبال ایران این است که تلاش کند در همه حوزه ها، ایران در یک موقعیت کوچکی بماند و در همان موقعیت درجا بزند و حرکتی نداشته باشد.
منافع روسیه در این است که گاز ایران وارد بازارهای جهانی نشود
روسیه ضمن اینکه با کارت ایران بازی می کند، منافعش در این است که گاز ایران وارد بازارهای جهانی نشود. مسکو، درکنار ممانعت برای ورود دیگر کشورها به سرمایه گذاری و صنعت انرژی در ایران، خودش نیز سرمایه گذاری سنگینی در کشور ما نمی‌کند.
چین و روسیه معتقدند مردم ایران باید فقیر باشند و حکومتشان ضعیف! آنها بخاطر موقعیت ایران، نمی خواهند توسعه در دستور کار ما باشد
وی تاکید کرد: این همان سیاستی است که چین نیز در قبال ایران دنبال می کند. در این شرایط، متاسفم که بسیاری از مسئولین کشور ما، این مساله را متوجه نیستند که به علت موقعیت خاص و ویژه ژئوپلیتیکیِ ایران، در میانه دریای خزر، آسیای مرکزی، قفقاز و خلیج فارس و هفت دریا؛ این کشورها چنین راهبردی در قبال ایران پیش می برند. در حالی که ما می توانستیم سیاستی متوازن در سیاست خارجی دنبال کنیم، روسیه و چین، می‌گویند مردم ایران باید فقیر باشند و حاکمیت ضعیفی در آن حضور داشته باشد که توسعه در ایران را در دستور کار قرار ندهد.
مدیران بازرگانی نفت ایران، اولویت های کشور را بلد نیستند
خاقانی با بیان اینکه در بخش بازرگانی نفت اکنون افرادی روی کار هستند که اولویت های کشور را بلد نیستند و کارشناسان نیز سکوت کرده اند، به خبرنگار جماران گفت: پوتین دلش برای ما نسوخته و به فکر جبران کسری مصرف داخلی ما نیست. حتی اگر به دنبال فروش این گاز هم باشد، این مفهوم را نخواهد داشت که با سرمایه گذاری در ایران، لوله کشی انجام دهد. شاید به این مفهوم باشد که با دلالی، گاز ترکمنستان را گران تر به ایران بفروشد و سودی ببرد. او به فکر منافع و سودهای خود است و نه به فکر منافع ایران.
در خیلی از موارد در چهارچوب منافع چین و روسیه حرکت می کنیم
مدیرکل پیشین امور خزر و آسیای میانه وزارت نفت، تصریح کرد: تا زمانی که نخبگان در این کشور نتوانند رشد کنند و وارد نهادهای تصمیم گیری و تصمیم سازی نشوند ، همین رویه در ایران ادامه پیدا خواهد کرد. توجه داشته باشیم که ما در خیلی از موارد در چهارچوب منافع چین و روسیه حرکت می‌کنیم، بدون اینکه منافعی از ما تامین شود. در حالی که باید با پیشبرد ایجاد توازن در سیاست خارجی خود، به شعار «نه شرقی، نه غربی» برگردیم. در این صورت است که می‌توانیم کمرمان را راست کنیم.
وی با بیان انتقاداتی نسبت به مسائل مطرح شده در برنامه هفتم توسعه در ایران، گفت: کارشناسان به برنامه هفتم نگاه می‌کنند، دلشان خون می شود و هیچ کاری از دستشان ساخته نیست!
با دستور وزیر نفت احمدی نژاد، سواپ نفت یک شبه متوقف شد!
خاقانی به اظهارات وزیر نفت درباره اینکه ایران با تفاهم با روسیه به دنبال تبدیل شدن به هاب گازی است، اظهار کرد: بررسی طرح هاب گازی، در دولت مرحوم هاشمی رفسنجانی شروع شد و در دولت هفتم و هشتم، پیگیری شد. دیپلماسی انرژی خوبی تعریف کردیم و با طرح هایی مانند معاوضه نفت خام و گاز با گاز، تلاش شد نقش دلار را در تجارت انرژی ضعیف کنیم و خوب هم پیش می‌رفتیم اما در دولت نهم و دهم، همه اینها متوقف شد! سواپ نفت در دولت دهم، با دستور یک شبه میرکاظمی متوقف شد! اکنون هم با توجه به شرایطی که در قره باغ پیش آمده و ما منفعل هستیم و جزء تهدید نظامی، نمی‌توانیم حرکت خاصی انجام دهیم، بسیاری از فرصت ها از ایران گرفته شده است!
ایران فرصت هاب گازی بودن منطقه را کاملا از دست داد!
این کارشناس مسائل نفت و انرژی، با تاکید بر اینکه ایران فرصت هاب گازی بودن منطقه را به کلی از دست داده است، به خبرنگار جماران گفت: سال 2016، طرحی را با همکاری موسسه آموزشی و پژوهشی اتاق بازرگانی ایران، موسسه پژوهش در مدیریت و برنامه ریزی دانشگاه تهران و یک شرکت اسکاتلندی، با عنوان «شبکه انرژی کاسپین» مورد مطالعه قرار دادیم. در آن طرح، با توجه به اینکه ما از نظر تبدیل شدن به هاب گازی، فرصت را از دست داده بودیم و ترکیه اکنون هاب گاز شده است، پیشنهاد شد گاز ایران را به برق تبدیل کنیم و در کنار آن انرژی های بادی و خورشیدی را تقویت کنیم. همچنین گاز ترکمنستان و کشورهای دیگر قفقاز و آسیای مرکزی را در همان کشورهای خودشان به برق تبدیل کنیم. تکنولوژی اجازه می‌دهد این برق با ولتاز مستقیم بالا، تا 7هزار کیلومتر صادر شود؛ بنابراین ما می‌توانستیم هاب تولید برق منطقه شویم.
فرصت تبدیل شدن به هاب تولید برق منطقه را از دست ندهید!
مدیرکل پیشین امور خزر و آسیای میانه وزارت نفت، گفت: در زمان وزارت چیت چیان در وزارت نیرو، تلاش زیادی کردیم. این موضوع به برنامه ششم رفت و هنوز هم آن برنامه در حال درجا زدن است. اما این فرصت هنوز می‌تواند فعال شود. اگر وزارت نیرو بتواند کارشناسان برجسته ای را به کارگیرد، دانشگاه ها را فعال کند و اجازه بیان آزادانه انتقادات و نظرات را بدهد، چنین طرح هایی را می تواند کارشناسانه پیش ببرد.
وی با بیان این انتقاد که چرا در دولت سیزدهم شرایطی ایجاد شده که همه باید از همه چیز تعریف و تمجید کنند؟! ادامه داد: خودشان می‌دانند کاری نکرده اند! چرا می‌خواهند بگویند کاری کرده اند؟! برای چه کسی می‌خواهند عزیز شوند؟! برای این ملت که اکنون با این شرایط تفاوتی نمی‌کند! روشن نیست با چه اهدافی این مسائل را که هیچ توجیهی ندارد بیان می‌کنند!