از سوی دیگر آمارهای گمرک نیز بیانگر آن است که طی ۵ سال گذشته میزان صادرات فرش ایران سقوط چشمگیری داشته است و بر اساس آن تنها در سال گذشته حدود ۳هزار تن فرش ایرانی به خارج از کشور صادر شد که این رقم از کاهش ۲۴ درصدی صادرات نسبت به سال ۱۴۰۰ حکایت دارد و این درحالی است که بر اساس آمار گمرک در اواخر دهه ۷۰، میزان صادرات فرش ایرانی سالانه در حدود ۲۵هزار تن بوده است.
در این خصوص رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف به «دنیای‌اقتصاد» گفت: صادرات فرش دستباف ایران کاهش چشمگیری داشته است.
به گزارش دنیای‌اقتصاد ، مسعود سپهرزاد با اعلام وجود رکود در بازار این کالای لوازم خانگی گفت: بیش از ۸۵درصد صادرات فرش دستباف ریزش کرده است و شاید هفته‌‌‌ای یک تا دو محموله فرش از کشور خارج شود این در حالی است که در سال‌های گذشته صادرکنندگان نوبت می‌‌‌گرفتند که مجوز ورود فرشهای صادراتی را به انبارهای گمرک دریافت کنند.
وی افزود: بازارهای ما محدود است و تحریمها تجار فرش را در یک جنگ نابرابر قرار داده‌‌‌اند و امکان تبلیغ قالی و پرچم دوم کشور در بازارهای خارجی را نداریم و صادرکنندگان برای حضور در نمایشگاه‌‌‌های اروپایی با مشکل مواجهند و مجوز شرکت در نمایشگاه اخیر در آلمان به ما داده نشد.
این فعال صنعت فرش ایران ادامه داد: بزرگ‌ترین مشکل صنف ما نبود بازار در خارج از کشور و تضعیف صادرات فرش دستباف است. به دلیل وجود تحریمها و سیاست خارجی کشور، صادرات فرش به آمریکا و بازارهای اروپایی دچار مشکل شده و بازار این کشورها را از دست داده‌‌‌ایم. اگر تحریمها برداشته شود ما نیاز به بازارهای هدف داریم و باید با تبلیغات و بازارسازی مناسب بازارهای جدید برای عرضه قالی دستباف ایرانی به وجود آوریم.
وی در همین خصوص به سیاست خارجی ایران و ارتباط آن با صادرات اشاره کرد و گفت: اگر سیاست خارجی کشور تغییر کند و تعامل با کشورهای دیگر بیشتر شود بعد از نفت و پتروشیمی، می‌توان با افزایش صادرات کالاهایی مثل قالی، پسته و زعفران ارز زیادی وارد کشور کرد.
رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف به کاهش آمار صادرات این کالا پرداخت و گفت: پیش از این قالی دستباف بعد از نفت بزرگ‌ترین صادرات غیرنفتی کشور بود و در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ سالانه نزدیک به ۲ میلیارد دلار صادرات قالی دستباف به کشورهای مختلف دنیا داشتیم، ولی اکنون با وجود تحریمها، صادرات قالی بسیار کاهش داشته و در سال ۱۴۰۱ کل صادرات قالی دستباف فقط ۵۰ میلیون دلار بود.
وی در ادامه به موضوع نیاز به حمایت دولت از این صنعت پرداخت و گفت: صنف فرش بدون حمایت دولت روی پای خود ایستاده و ما خودمان مواد اولیه موردنیاز را تهیه می‌کنیم، فرش را تولید و به فروش می‌رسانیم. هزینه‌های آب و برق و تلفن، مالیات، عوارض، بیمه را پرداخت می‌کنیم ولی هیچ کمکی از طرف دولت به ما نمی‌شود. ما مشکلات عدیده بسیاری داریم.
سپهرزاد افزود: یکی دیگر از آسیب‌هایی که تحریمها به فرش ایرانی وارد کرده، رشد صنعت فرش در کشورهای رقیب مثل چین، هند و پاکستان بوده است. این کشورها با کپی کردن فرش و نقوش قالی ایرانی از نبود ایران در بازارهای هدف بهره برده و فرشهای کپی خود را روانه بازارهای هدف می‌کنند.
این فعال صنفی درباره وضعیت کسب و کار این صنف گفت: امسال کسب و کار مانند سال قبل در رکود به سر می‌برد. به خاطر تورم موجود در جامعه قدرت خرید مردم کاهش یافته و اولویت آنها تامین مایحتاج ضروری زندگی است و خرید قالی دستباف در اولویت آخر لیست خرید خانوارهاست.
وی تصریح کرد: به‌رغم مسائل مذکور نمی‌توان گفت فرش دستباف صرفا یک کالای لوکس شده و فقط اغنیا قدرت خرید آن را دارند. قالی دستباف در ابعاد، کیفیت و نقوش متفاوت بافته و عرضه می‌شود تا همه اقشار جامعه با هر توان مالی قدرت خرید داشته باشند. در واقع بازار فرش، یکی از معدود بازارهایی است که در آن هم کالای لوکس و هم کالای تجاری یافت می‌شود.
سپهرزاد با طرح مشکلات مربوط به تامین مواد اولیه ادامه داد: ۷۰درصد از مواد اولیه موردنیاز تولید فرش وارداتی است؛ اما برای این واردات، هیچ یارانه‌ای به ما نمی‌دهند؛ بنابراین برای واردات مواد اولیه با موانع زیادی روبه‌رو هستیم. رئیس محترم مرکز ملی فرش، این موضوع را پیگیری می‌کنند و برای حل این مشکل در تلاش هستند؛ ولی دولت اصلا حمایتی نمی‌کند.
وی در پایان با تاکید بر اینکه تعداد بافندگان فرش در کشور در حال کاهش هستند گفت: متاسفانه در حال ریزش تعداد بافندگان فرش هستیم. حال اگر مواد اولیه خوب و مرغوب به آنان نرسد دچار مشکل می‌شوند. دولت گاهی به مقدار خیلی کم اقدام به وارد کردن مواد اولیه فرش می‌کند؛ ولی اصلا مرغوب و مناسب نیستند. برای این کار دولت باید از افراد متخصص در این زمینه مشورت و مشاوره بگیرد تا بتواند کالای خوب وارد کند. در یک برهه و بر اساس یک تصمیم کاملا احساسی برای بیمه کردن بافندگان فرش با یارانه ۸۰ درصدی فراخوان دادند که بر اساس طرح مذکور، بافنده و غیر‌بافنده ثبت‌نام کردند و همگی بیمه شدند.
ضرورت صنعتی شدن تولید فرش دستباف
در همین خصوص رئیس مرکز ملی فرش تاکید کرد به دنبال این هستیم تولید فرش دستباف صنعتی شود تا کارفرماها ملزم به بیمه قالیبافان باشند و مشکل بیمه آنها حل شود.
فرحناز رافع در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه چرا صادرات فرش ماشینی بیشتر از فرش دستباف است به بازار گفت: این موضوع مرتبط با اقتصاد پنهان در حوزه فرش دستباف است.
به گفته وی این مرکز از سال ۱۳۹۹ برای حمایت از تولیدکننده و صادرکننده مجبور شده قیمت پایه صادراتی فرش را کاهش دهد. زیرا با این کار صادرکنندگان می‌توانستند راحت‌‌‌تر و با مبلغ کمتری تعهد ارزی را ایفا کنند؛ بنابراین در سال ۱۳۹۹ معدل پایه صادراتی را ۵/ ۲ برابر قیمت پایه صادراتی کاهش دادیم که این موضوع نیز بر کاهش آمار رسمی صادرات تاثیرگذار بوده است؛ بنابراین در قیمت‌های کنونی فرش صادراتی نه تنها تورم لحاظ نشده بلکه قیمت کمتر از سال ۱۳۹۹ محاسبه می‌شود. از طرف دیگر بخشی از فرش دستباف به صورت قاچاق صادر می‌شود.
رئیس مرکز ملی فرش همچنین با اشاره به سنتی بودن تولید فرش دستباف گفت: این موضوع هم در کمتر بودن صادرات فرش دستباف اثر داشته، زیرا فرش ماشینی در کارخانه به سرعت بافته می‌شود، اما بافت فرش دستباف ممکن است دو تا سه سال طول بکشد. وی با بیان تحریم‌های فرش دستباف ایرانی افزود: فرش دستباف ایران از مبدا تحریم است؛ بنابراین حتی اگر فرش ایرانی را به کشورهای دیگر منتقل کنیم، نمی‌توانیم با عنوان فرش ایرانی آن را صادر کنیم، بلکه باید نام کشور دیگری را برای فرش دستباف ذکر کنیم.
رافع در پایان گفت: روی فرش دستباف مانند نفت حساسیت زیادی در حوزه تحریمها هست، زیرا زنجیره انسانی زیادی دارد و در حوزه اقتصاد روستا اثرگذار است.