صندوق های سرمایه گذاری

کل صندوق هادر سهامدرآمد ثابت

در سهامدرآمد ثابت

صندوق‌های سرمایه گذاری

در دنیای امروز ابزارهای مالی زیادی برای سرمایه گذاری ابداع شده‌اند. این ابزارها دامنه متنوعی دارند و اقسام و انواع سلایق را پوشش می‌دهند. یکی از این ابزارهای سرمایه گذاری که در ایران سابقه زیادی ندارد اما سال‌هاست در جهان به عنوان ابزاری برای سرمایه گذاری افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد، صندوق‌های سرمایه گذاری هستند. در ادامه بیشتر با مفهوم صندوق‌ها و کاربردهای آنها آشنا می‌‎شویم.

 

صندوق سرمایه گذاری چیست؟

اصولا سرمایه گذاری را به دو دسته تقسیم‌بندی می‌کنند: سرمایه گذاری مستقیم و غیرمستقیم. سرمایه گذاری مستقیم به معنای آن است که فرد سرمایه گذار با اطلاعات و دانشی که دارد یا جمع‌آوری می‌کند، شخصا اقدام به انتخاب گزینه‌های سرمایه گذاری کند؛ مثلا سهم‌های خاصی را بخرد یا پول خود را به طلا یا زمین اختصاص دهد. برعکس، در سرمایه گذاری غیرمستقیم، فرد تنها وجهی می‌پردازد و سرمایه او به دست نهادی که پولش را به آنها سپرده مدیریت می‌شود. مسئولیت انتخاب نیز برعهده مدیران آن نهاد است. صندوق‌های سرمایه گذاری از جمله ابزارهای سرمایه گذاری غیرمستقیم محسوب می‌شوند که می‌توانند از سوی افرادی که زمان یا دانش کافی برای شناخت بازارها و تجزیه و تحلیل آنها را ندارند، مورد استفاده قرار گیرند. به عنوان مثال شما در مورد بازار سهام و بازدهی بالای آن در برخی مقاطع زمانی می‌شنوید اما ممکن است دانش یا وقت کافی را نداشته باشید و در صورت ورود مستقیم با زیان روبرو شوید. یکی از راهکارها استفاده از صندوق‌های سهامی است. البته خرید صندوق‌های سهامی به معنای این نیست که حتما سود می‌کنید بلکه در صورتی که شرایط بالا را داشته باشید احتمالا گزینه بهتری برای شما در مقایسه با ورود مستقیم خواهد بود.

فلسفه شکل‌گیری این صندوق‌ها ساده است. از آنجا که مردم زیادی در جامعه وجود دارند که بسیاری از آنها پول زیادی به خصوص در شرایط خاص در دست ندارند، اگر بتوان به شیوه‌ای از تعداد زیادی از مردم حتی پول کمی هم جمع کرد، این مبلغ در نهایت زیاد خواهد بود و امکان سرمایه گذاری کلانی را فراهم خواهد کرد. این در حالی است که اگر سرمایه‌ها خرد باقی بمانند، عملا نمی‌شود کار خاصی با آنها کرد. صندوق‌ها کارمزد کمی برای مدیریت برمی‌‍دارند و بعد مبلغ را صرف سرمایه گذاری می‌کنند. هر کس هم به اندازه پولی که دارد در صندوق سهیم می‌شود و از آن سود یا زیان می‌برد. در واقع، به زبان ساده صندوق‌ها ابزارهایی مالی هستند که سرمایه افراد را جمع‌آوری کرده و آنها را در گزینه‌های مختلف سرمایه گذاری می‌کنند. به این ترتیب سرمایه گذاران را در بازده احتمالی آینده شریک می‌کنند. صندوق دارایی‌های خود را بر اساس واحد به خرید و فروش می‌گذارد و هر کس بر اساس سرمایه خود می‌تواند واحد خریده یا بفروشد.

 

تاریخچه صندوق سرمایه گذاری

سابقه تاسیس صندوق‌های سرمایه گذاری به کشور هلند و سال 1774 میلادی برمی‌گردد. فردی به نام آدرین ون کتویچ اولین کسی بود که به فکر تشکیل چنین صندوق‌هایی افتاد. پس از وی هم ابتکارات دیگری در خصوص صندوق‌ها شکل گرفت تا این که بالاخره در قرن گذشته صندوق‌هایی به شکل امروزی پدیدار شدند. در حال حاضر صندوق‌های سرمایه گذاری در ایران هم فعال هستند و در زمینه‌های متنوعی سرمایه گذاری کرده‌اند.

انواع صندوق‌های سرمایه گذاری

صندوق‌های سرمایه گذاری را از نظر نحوه معامله می‌شود به دو دسته تقسیم کرد: قابل معامله در بورس و غیرقابل معامله در بورس. اصطلاحا به دسته اول صندوق‌های etf و به دسته دوم غیر etf یا صدور و ابطالی هم می‌گویند. صندوق‌های قابل معامله در ساعاتی که بازار سهام باز است مورد معامله قرار می‌گیرند. این در حالی است که دسته دوم در ساعات غیر باز بودن بازار هم قابل خرید و فروش هستند. البته در این حالت ممکن است قواعدی داشته باشند. علاوه بر این، صندوق‌ها از نظر نوع دارایی نیز دسته‌بندی متنوعی دارند. در ایران زمینه فعالیت صندوق‌ها کمتر از کشورهای توسعه‌یافته است با این حال، صندوق‌های سهامی، صندوق‌های شاخصی، صندوق‌های مختلط، صندوق‌های تضمین سرمایه، صندوق در صندوق، صندوق‌های درآمد ثابت، صندوق‌های کالایی، صندوق‌های املاک و مستغلات، صندوق‌های پروژه و برخی موارد دیگر فعال هستند. البته صندوق‌ها سرمایه‌ای که در اختیار دارند را متنوع می‌کنند و در گزینه‌های مختلفی سرمایه گذاری می‌کنند. به عنوان مثال یک صندوق سهامی همه سرمایه‌اش را در بازار سهام نمی‌گذارد بلکه بخشی از دارایی خود را در گزینه‌های درآمد ثابت یا موارد دیگر قرار می‌دهد.

 

صندوق درآمد ثابت چیست؟

 

صندوق درآمد ثابت یکی از ابزارهای سرمایه گذاری و یکی از دسته‌های صندوق‌ها است. این صندوق‌ها بخش اعظم دارایی خود را در گزینه‌های درآمد ثابت مانند اوراق مشارکت، اوراق خزانه‌داری، سپرده بانکی و موارد دیگری از این قبیل سرمایه گذاری می‌کنند. بخش کمی از سرمایه این صندوق‌ها نیز به سرمایه گذاری در بازار سهام اختصاص پیدا می‌کند که در حال حاضر حداکثر 10 درصد است. این ترکیب دارایی باعث می‌شود صندوق‌های درآمد ثابت کم ریسک باشند و برای افراد ریسک گریز گزینه خوبی به شمار بیایند.

 

انواع صندوق‌های درآمد ثابت

صندوق‌های درآمد ثابت را از نظر نحوه معامله می‌توان به طور کلی به دو دسته قابل معامله در بورس و صدور و ابطالی تقسیم کرد. با این حال، دسته‌بندی‌های دیگری هم برای این صندوق‌ها وجود دارد. صندوق‌های درآمد ثابت را از نظر تقسیم سود می‌توان دو دسته دانست. یکی صندوق‌هایی که سود تقسیمی ندارند و دوم آن صندوق‌ها که در یک بازه زمانی سودی را به حساب سرمایه گذاران خود پرداخت می‌کنند. صندوق‌های دسته اول هنگام فروش واحدهای صندوق اصل و سود آن را به صورت یکجا به فرد صاحب صندوق می‌پردازند. این در حالی است که صندوق‌های دسته دوم در بازه زمانی مشخصی مانند بانک عمل کرده و سود را به حساب افراد پرداخت می‌کنند. البته صندوق‌هایی که سود را تقسیم می‌کنند بازدهی پایین‌تری در مقایسه با گزینه‌هایی که تقسیم سود ندارند به صاحبان واحدها ارائه می‌دهند. در واقع دارندگان صندوق‌های تقسیم سودی از نرخ سود مرکب بهره‌مند نمی‌شوند. با این حال، حتی سود ساده صندوق‌های تقسیم سودی هم معمولا بیش از سود بانکی است.

 

صندوق درآمد ثابت برای چه کسانی مناسب است؟

صندوق‌های درآمد ثابت را می‌توان از نظر بازدهی و حتی ریسک با بانک‌ها مقایسه کرد. البته بازدهی آنها کمی بالاتر است. صندوق‌های درآمد ثابت با توجه به دارایی‌هایش برای افراد ریسک گریز مناسب است اما صرفا به آنها نیز محدود نمی‌شود. صندوق‌های درآمد ثابت برای کسانی هم که چند روزی به پولشان احتیاج ندارند و می‌خواهند در آن چند روز به پولشان سودی تعلق بگیرد و ریسکی هم متوجهشان نباشد، مناسب است. صندوق‌های درآمد ثابت به دلیل سود روزشماری که می‌دهند، برای سرمایه گذاری چند روزه هم مناسب هستند.

 

مزایا و معایب صندوق‌های درآمد ثابت چیست؟

مهمترین مزیتی که صندوق درآمد ثابت دارد، ریسک پایین آن و بازدهی بهتری است که در مقایسه با بانک دارد. علاوه بر این، سود روزشمار هم در این صندوق وجود دارد. با این حال، این صندوق معایبی هم دارد. بزرگترین عیب این صندوق آن است که در شرایطی که تورم چشمگیر است، بازدهی این صندوق نمی‌تواند همپای افزایش قیمت‌ها حرکت کند.

 

صندوق سهامی چیست؟

صندوق سهامی یکی دیگر از صندوق‌های سرمایه گذاری به حساب می‌آید که عمده سرمایه‌اش صرف سرمایه گذاری در سهام می‌شود. بخش کوچکی از دارایی این صندوق‌ها در درآمد ثابت سرمایه گذاری می‌شود. صندوق‌های سهامی به صورت صدور و ابطالی یا قابل معامله هستند. در صندوق‌های صدور و ابطالی، در صورت خرید صندوق، می‌توانید یک واحد خریداری کنید و قیمت خرید شما با قیمت صدور روز بعد محاسبه می‌شود. برای فروش هم قیمت روز بعد ملاک پرداختی هر واحد به شما خواهد بود. این در حالی است که در صندوق‌های قابل معامله همان لحظه خرید و فروش انجام می‌شود.

 

صندوق سهامی برای چه کسانی مناسب است؟

صندوق سهامی بازدهی خوبی دارند و در بلندمدت رشد چشمگیری داشته‌اند. با این حال، به دلیل ماهیت بازار سرمایه همیشه می‌توانند در کوتاه‌مدت یا میان‎مدت با نوسان روبرو باشند. به همین دلیل هم این بازار و صندوق‌های سهامی برای افراد ریسک گریز چندان توصیه نمی‌شود. البته گونه‌هایی از صندوق‌ها برای افراد ربسک گریز هم مناسب است که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.

 

مزایا و معایب صندوق‌های سهامی چیست؟

مهمترین مزیت صندوق سهامی در بازده آن نهفته است. در بلندمدت تورم در ایران مزمن بوده و در سال‌های اخیر تشدید هم شده است. همین موضوع باعث شده برخی سرمایه گذاری‌ها گزینه خوبی نباشند. با این حال، بازار سهام در بلندمدت بازدهی بسیار بیشتر از تورم داشته است. عیب صندوق‌های سهامی هم برای افراد ریسک‌گریز در نوسانات بازار خلاصه می‌شود. یعنی ممکن است شما در بازه‌ای از زمان حتی با افت سرمایه هم روبرو شوید.

 

صندوق مختلط چیست؟

صندوق مختلط صندوقی است که هدف از آن کاهش میزان ریسک است. به همین دلیل هم ترکیب دارایی این صندوق به این صورت است که مدیر صندوق در شرایط صعود بازار سهام می‌تواند حداکثر تا 60 درصد از دارایی صندوق را به سهام و 40 درصد را به اوراق درآمد ثابت اختصاص دهد. در شرایط افت بازار سهام هم مدیر صندوق می‌تواند حداکثر 60 درصد را به اوراق درآمد ثابت و 40 درصد را به سهام نسبت دهد. این کار باعث می‌شود صندوق مختلط برای افرادی با ریسک پذیری کمتر هم مطرح شود. این نوع صندوق نیز هم به صورت قابل معامله و هم به صورت صدور و ابطالی وجود دارد.

 

مزایا و معایب صندوق مختلط چیست؟

مهمترین مزیت صندوق مختلط این است که بازدهی نسبتا معقولی فراهم می‌کند و ریسک معتدلی هم دارد. این در حالی است که عیب آن این است که بازدهی آن در مقایسه با صندوق‌های سهامی پایین‌تر است.

 

صندوق تضمین اصل سرمایه چیست؟

صندوق تضمین اصل سرمایه یکی دیگر از انواع صندوق‎ها است که البته مختلط به حساب می‌آید. با این حال، یک تفاوت با مختلط دارد و آن این است که اگر مدت زمانی پولتان را در این صندوق نگه دارید، حتی در صورت افت بازار سرمایه و ضرر کردن شما، اصل پول به شما عودت داده می‌شود. این در حالی است که در صورت رشد بازار شما می‌توانید از سود هم بهره‌مند شوید. این نوع صندوق‌ها صدور و ابطالی هستند.

 

مزایا و معایب صندوق تضمین اصل سرمایه

مهمترین مزیت صندوق تضمین اصل سرمایه این است که در این حالت دیگر کسی در بورس زیان اسمی نمی‌کند و ورود به آن برای افراد ریسک گریز هم ممکن است. همچنین امکان سود مناسب در صورت رشد بازار وجود دارد. با این حال، این صندوق معایبی هم دارد. نکته اول این است که دوره نگهداری آن باید حفظ شود و اگر کسی زودتر به پولش نیاز پیدا کند دیگر مشمول تضمین اصل سرمایه نمی‌شود. دیگر این که کارمزد این نوع صندوق‌ها اهمیت دارد و در مواردی ممکن است بالا و به نحوی تصاعدی باشد. سومی هم به شرایط بازار برمی‌گردد که در صورت افت بازار و وجود تورمی معمولی حتی با پرداخت اصل پول، فرد چندان هم راضی نخواهد بود.

 

صندوق شاخصی چیست؟

صندوق شاخصی نیز یکی دیگر از انواع صندوق‌های سهامی است. این صندوق‌ها به منظور رسیدن و دستیابی به هدفی تشکیل شده‌اند و قصد دارند مشابه آن حرکت کنند. این هدف می‌تواند حرکت و نوسان مانند شاخص کل یا هم وزن یا شاخص دیگری باشد. به این ترتیب، صندوق فوق باید بازدهی مشابه آن شاخص‌ها داشته باشد. در ایران صندوق‌های شاخص 30 شرکت بزرگ، صندوق شاخصی هم وزن و برخی صندوق‌های شاخصی دیگر وجود دارند.

 

مزایا و معایب صندوق‌های شاخصی چیست؟

صندوق‌های شاخصی مزایای خاص خود را دارند. با گره خوردن آنها به یک شاخص، سرمایه گذاران دیگر به وضعیت شرکت‌ها کاری ندارند. با این حال، همین موضوع می‌تواند نقطه ضعف آنها هم باشد. در واقع، ممکن است شاخص روند متفاوتی طی کند، در حالی که برخی از گروه‌ها یا شرکت‌ها به دلیلی بازدهی مناسبی پیدا کرده‌اند.

 

صندوق اهرمی چیست؟

یکی دیگر از انواع صندوق‌های سهامی، صندوق اهرمی است. این صندوق‌ها ریسک بالایی دارند و طبیعتا بازدهی آنها هم بیشتر است. قیمت این نوع صندوق‌ها با بهبود چشم‌انداز بازار سهام رشد می‌کند و با افزایش تقاضا روبرو می‌شود. با بدتر شدن چشم‌انداز بورس هم این صندوق‌ها با افت قیمت شدیدی روبرو می‌شوند. سرمایه گذاری در این صندوق‌ها تنها به افراد به شدت ریسک پذیر و آشنا به بازار توصیه می‌شود.

 

صندوق کالایی چیست؟

نام صندوق‌های کالایی نیز در میان انواع صندوق‌های سرمایه گذاری به چشم می‌خورد. این صندوق‌ها در حال حاضر فقط طلا و زعفران را شامل می‌شوند. صندوق‌های طلا عمده دارایی خود را روی گواهی سپرده سکه بورسی و اوراق گواهی شمش طلا سرمایه گذاری می‌کنند. البته برخی صندوق‌ها ممکن است به شدت روی شمش یا سکه سرمایه گذاری کرده باشند. صندوق‌های زعفران هم باید حداقل 70 درصد از دارایی‌شان را به خرید گواهی سپرده دارایی‌های پایه محصولات کشاورزی تخصیص دهند. صندوق‌های کالایی امکان سرمایه گذاری با پول کم را در گزینه‎هایی مانند طلا و زعفران به افراد می‌دهند و آنها امکان سود بردن از تغییرات قیمت این کالاها را خواهند داشت. با این حال، این گزینه‌ها همانند قیمت طلا در بازار امکان افت قیمت را هم دارند. صندوق‌های کالایی قابل معامله در بورس هستند.

 

آشنایی با انواع دیگر صندوق‌ها

انواع صندوق‌ها به این موارد ختم نمی‌شود. در ایران صندوق‌های دیگری هم وجود دارند. به عنوان مثال می‌توان به صندوق در صندوق اشاره کرد که اجزای تشکیل دهنده آن صندوق‎ها هستند. در واقع، همان طور که صندوق سهامی اقدام به خرید سهام شرکت‌ها می‌کند، صندوق در صندوق نیز صندوق‌های مختلف را می‌خرد. صندوق بخشی نیز از دیگر صندوق‌ها هستند. این صندوق‌ها عمدتا روی یک صنعت خاص متمرکز می‌شوند و بخش اعظم دارایی خود را به آن اختصاص می‌دهند. به عنوان مثال، ممکن است آنها روی سهام شرکت‌های پتروشیمی یا فلزات متمرکز شوند و تنها بخشی از دارایی خود را به موارد دیگر تخصیص دهند. این صندوق‌ها در صورت رشد آن صنعت بازدهی خوبی دارند اما ریسک آنها هم بالا است. از جمله صندوق‌های دیگر می‌توان به صندوق زمین و ساختمان اشاره کرد که اقدام به راه‌اندازی پروژه‌های ساختمانی می‌کند. در نهایت نیز لازم است به صندوق املاک و مستغلات اشاره کنیم. این صندوق امکان سرمایه گذاری با پول کم را در بخش املاک و مستغلات فراهم می‌آورد. تفاوت دو صندوق آخر این است که صندوق زمین و ساختمان پروژه‌محور است و ماهیت تامین مالی دارد، در صورتی که صندوق املاک و مستغلات واحدهای ساخته شده را به واحد صندوق تبدیل کرده و آنها را به فروش می‌رساند.

چطور در صندوق‌ها سرمایه گذاری کنیم؟

برای سرمایه گذاری در صندوق‌ها داشتن کد بورسی لازم است. سپس باید یک صندوق سرمایه گذاری مناسب و متناسب با اهداف و سطح ریسکی که حاضرید بپذیرید، پیدا کنید. سرمایه گذاری در این صندوق‌ها می‌تواند از طریق آنلاین و با مراجعه به سایت این صندوق‌ها نیز انجام شود.

 

مزایا و معایب صندوق‌های سرمایه گذاری چیست؟

صندوق‌های سرمایه گذاری مانند هر ابزار مالی دیگر، مزایا و معایبی دارند. مزایای این صندوق‌ها برای کسانی است که دانش زیادی از بازار ندارند یا وقتی ندارند که به تحلیل بازار اختصاص دهند. علاوه بر این، آنها دست به متنوع‌سازی سرمایه می‌زنند و با این کار ریسک خود را پایین می‌آورند. به جز این، صندوق‌ها امکان سرمایه گذاری با پول کم را برای افراد فراهم می‌آورند. نقدشوندگی نسبتا سریع و مناسب نیز یک مزیت صندوق‌هاست. به عنوان مثال، اگر شما سهام شرکتی را داشته باشید و به پول نیاز پیدا کنید، ممکن است آن شرکت در شرایط صف فروش باشد و نتوانید پول خود را نقد کنید. حتی ممکن است سهم برای مدتی بسته شود. در مورد خرید هم همین طور است اما اگر صندوق داشته باشید، با این مشکل روبرو نمی‌شوید. نکته و مزیت خوب دیگر این است که این صندوق‌ها دامنه وسیعی دارند و قابلیت سرمایه گذاری در طیف وسیعی از گزینه‌ها را برای افراد فراهم می‌کنند. مهمترین عیب صندوق‌ها را هم می‌توان بازدهی آنها دانست. در واقع اگر کسی بازار را به خوبی بشناسد و بتواند تحرکات آن را پیش‌بینی کند سودی که می‌برد بالاتر از سرمایه گذاری در صندوق‌ها خواهد بود.

 

ارزش خالص دارایی چیست؟

در بالا به بررسی صندوق‌های سرمایه گذاری، انواع آنها و موارد مربوطه پرداختیم. گفتیم که این صندوق‌ها از نظر نحوه معامله به صورت صدور و ابطالی و قابل معامله در بورس تقسیم می‌شوند. در مورد صندوق‌ها یک مفهوم مهم وجود دارد که به ما در خرید و فروش آنها کمک می‌کند. ارزش خالص دارایی یا NAV برای هر واحد صندوق بیان می‌شود. در واقع پس از کسر هزینه‌های صندوق از کل دارایی‌های آن و تقسیم عدد باقی مانده بر تعداد واحدهای صندوق، ارزش خالص دارایی صندوق به ازای هر واحد به دست می‌آید. ارزش خالص دارایی به ما نشان می‌دهد بازدهی صندوق در طول زمان چطور حرکت کرده و چقدر بوده است. علاوه بر این، ارزندگی آ را هم تا حدودی نشان می‌دهد. مثلا اگر قیمت از NAV بالاتر برود و بازار هم نشانه رشد چشمگیر نداشته باشد، احتمالا به زمان فروش صندوق نزدیک شده‌ایم. برعکس، اگر قیمت از NAV پایین‌تر باشد اما بازار نشانه‌ای از افت قابل توجه نداشته باشد، احتمالا وقت خرید است.